โรคสมอง หรือโรคทางสมอง (Brain disease) คือ โรคที่เกิดจากมีการทำงานของเซลล์สมองผิดปกติส่งผลให้เกิดอาการต่างๆทางสมอง เช่น อัมพฤกษ์ อัมพาต สับสน ความจำเสื่อม เป็นต้น ซึ่งโรคสมองมีสาเหตุได้หลากหลายสาเหตุดังจะกล่าวต่อไปในหัวข้อสาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยง
โรคสมอง เป็นโรคพบได้ในทุกอายุ ตั้งแต่เด็กแรกเกิดไปจนถึงผู้สูงอายุ ทั้งนี้พบโรคสมองในผู้ชายบ่อยกว่าในผู้หญิงประมาณ 2 เท่า
ในสหรัฐอเมริกา มีรายงานการเจ็บป่วยด้วยโรคทางสมองในผู้ใหญ่ พบได้ประมาณปีละ 1 ล้าน 1 แสนคน ซึ่งในการนี้รวมทั้งผู้ที่ได้รับบาดเจ็บทางสมองด้วย
ในสหรัฐอเมริกา มีรายงานโรคทางสมองเรียงตามลำดับจากพบบ่อยที่สุด ไปจนถึงที่พบได้น้อยที่สุดใน 8 ลำดับ คือ โรคหลอดเลือดสมอง โรคอัลไซเมอร์ อุบัติเหตุทางสมอง โรคลม ชัก โรคพาร์กินสัน โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (โรคเอมเอส) สมองเสื่อมจากโรคเอดส์ และโรคเนื้องอกสมอง
สาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยงของโรคสมอง________________________________
สาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยงของโรคสมองมีหลากหลาย ได้แก่
- สาเหตุจากโรคหลอดเลือดสมอง ซึ่งเป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุดในปัจจุบัน โดยมีปัจจัยเสี่ยงมาจาก โรคหลอดเลือดแดงแข็ง โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง และโรคอ้วน ซึ่งโรคต่างๆเหล่านี้สามารถป้องกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังได้กล่าวในรายละเอียดที่แยกเขียนแต่ละบทความแล้วในเว็บ haamor.com
- สาเหตุจากความเสื่อมของเซลล์สมอง ซึ่งมักพบในผู้สูงอายุ จากการเสื่อมตามธรรมชาติของเซลล์ทุกชนิดในร่างกายเมื่อสูงอายุขึ้น เป็นอีกสาเหตุที่พบบ่อยของโรคทางสมอง โดยโรคที่พบบ่อยคือ โรคอัลไซเมอร์ และโรคพาร์กินสันเป็นสาเหตุที่มักพบในผู้สูงอายุ ซึ่งมีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป ทั้งนี้ประมาณ 2% ของผู้ป่วยพบเกิดก่อนอายุ 65 ปี มีรายงานจากยุโรปว่า พบสาเหตุนี้ได้ประมาณ
2-6% ในอายุ 70-79 ปี
10-20% เมื่ออายุ 80-89 ปี
และ 20-30% เมื่ออายุตั้งแต่ 90 ปีขึ้นไป
ทั้งนี้ในผู้ป่วยทั้งหมดพบเกิดในผู้หญิงมากกว่าในผู้ชายเล็กน้อย
- สาเหตุจากการบาดเจ็บของสมอง โดยสาเหตุนี้พบได้บ่อยเช่นกัน ผู้ชายพบเกิดบ่อยกว่าผู้หญิง ประมาณ 2-3 เท่า และพบเกิดได้ในทุกอายุ ตั้งแต่แรกเกิดไปจนถึงผู้สูงอายุ โดยมีสถิติการเกิดดังได้กล่าวแล้วในบทนำ นอกจากนั้น ยังเป็นสาเหตุที่ส่วนใหญ่สามารถป้องกันได้
- สาเหตุจากโรคลมชักโรคลมชักเป็นโรคที่ส่วนใหญ่ของผู้ป่วยเกิดอาการชักโดยไม่ทราบสาเหตุว่าอะไรเป็นตัวทำให้เซลล์สมองทำงานผิดปกติจนส่งผลให้เกิดอาการชัก หรือลม ชักขึ้น สถิติจากสหรัฐอเมริกา พบอัตราการเกิดโรคนี้ประมาณ 200,000 รายต่อปี ผู้ชายพบได้บ่อยกว่าผู้หญิงเล็กน้อย พบได้ในทุกอายุ ในช่วงอายุต่ำกว่า 15 ปี พบโรคนี้ได้ประมาณ 45,000 รายต่อปี ซึ่งโรคนี้ประมาณ 50% ของผู้ป่วยจะมีอาการชักทั้งตัว ที่เหลือ อาจมีอาการชักกระตุกเพียงบางส่วนของร่างกาย หรืออาจไม่มีการชักกระตุก แต่เป็นการเหม่อลอยและหมดสติ
- สาเหตุจากโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (โรคเอมเอส) เป็นโรคพบได้น้อย ผู้หญิงพบบ่อยกว่าผู้ชายประมาณ 1-3 เท่า พบได้ในทุกอายุ แต่พบได้สูงในช่วงอายุ 20-40 ปี ทั้งนี้พบโรคนี้ได้ประมาณ 2-150 รายต่อประชากร 100,000 คน (โดยขึ้นกับว่าเป็นรายงานจากที่ใด)
- สาเหตุจากการติดเชื้อ เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยกว่าในประเทศที่กำลังพัฒนา เช่น การติดเชื้อโรคเอดส์ การติดเชื้อแบคทีเรีย หรือเชื้อไวรัส (โรคสมองอักเสบ โรคเยื่อหุ้มสมองอัก เสบ) เป็นสาเหตุพบได้ในทุกอายุ โดยเพศหญิงและเพศชายมีโอกาสเกิดได้ใกล้เคียงกัน
- สาเหตุจากโรคเนื้องอกสมอง เป็นโรคที่พบได้บ่อยปานกลาง พบในผู้หญิงและในผู้ชายใกล้เคียงกัน โดยพบได้ในทุกอายุตั้งแต่เด็กจนถึงผู้สูงอายุ ในสหรัฐอเมริกา รายงานในปี พ.ศ. 2543 พบโรคนี้ได้ 97.5 รายต่อประชากร 100,000 คน
โรคทางสมองทีอาการอย่างไร ?_________________________________________
อาการจากโรคทางสมองขึ้นทั้งกับสาเหตุและกับตำแหน่งที่เกิดโรค เพราะสมองในแต่ละตำแหน่งจะทำหน้าที่ต่างๆกัน
อาการของโรคสมองตามสาเหตุ เช่น มีไข้ เมื่อเกิดจากการติดเชื้อ หรือ ปวดศีรษะร่วมกับอาเจียน และมีแขนขาอ่อนแรง (กล้ามเนื้ออ่อนแรง) เมื่อเกิดจากเนื้องอกสมอง เป็นต้น
อนึ่ง อาการโดยทั่วไปที่ช่วยแพทย์วินิจฉัยว่า โรคน่าเกิดจากโรคสมอง คือ
- ปวดศีรษะ ซึ่งจะปวดมากขึ้นเรื่อยๆ โดยอาการไม่สามารถหายได้จากการกินยาแก้ปวด ลักษณะการปวดอาจปวดเฉพาะจุด เช่น ที่ขมับ หรือปวดทั่วทั้งศีรษะ และมักร่วมกับการอาเจียน
- สับสน ซึมลง
- ความจำด้อยลง หลงลืมง่าย
- กล้ามเนื้ออ่อนแรง เป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต หรือหายใจไม่ได้จากกล้ามเนื้อหายใจอ่อนแรง
- อาการชา ตามจุดต่างๆทั่วร่างกาย เช่น แขน ขา และ/หรือใบหน้า
- เดินเซ
- ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด สายตาพร่ามัว
- คอแข็ง
- ชัก
- โคม่า
แพทย์วินิจฉัยโรคสมองได้จากอะไร ?_______________________________________
แพทย์วินิจฉัยโรคสมองได้จาก ประวัติอาการ ประวัติการเจ็บป่วยทั้งในอดีตและในปัจจุ บัน ประวัติกินยาต่างๆ ประวัติการได้รับอุบัติเหตุ การตรวจร่างกาย และการตรวจเพิ่มเติมทาง ด้านสมอง ทั้งนี้ขึ้นกับ อาการผู้ป่วย สิ่งที่แพทย์ตรวจพบ และดุลพินิจของแพทย์ เช่น ตรวจเลือดดูการติดเชื้อต่างๆ ตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (Electroencephalography ย่อว่า EEG) ตรวจภาพสมองด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ และ/หรือเอมอาร์ไอ ตรวจหลอดเลือดสมองด้วยการฉีดสีเข้าในหลอดเลือด (Angiography) ตรวจน้ำไขสันหลัง (Lumbar puncture) และบางครั้งอาจต้องตัดชิ้นเนื้อจากสมองเพื่อการตรวจทางพยาธิวิทยา ประวัติอาการ ประวัติการเจ็บป่วยทั้งในอดีตและในปัจจุ บัน ประวัติกินยาต่างๆ ประวัติการได้รับอุบัติเหตุ การตรวจร่างกาย และการตรวจเพิ่มเติมทาง ด้านสมอง ทั้งนี้ขึ้นกับ อาการผู้ป่วย สิ่งที่แพทย์ตรวจพบ และดุลพินิจของแพทย์ เช่น ตรวจเลือดดูการติดเชื้อต่างๆ ตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (Electroencephalography ย่อว่า EEG) ตรวจภาพสมองด้วยเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ และ/หรือเอมอาร์ไอ ตรวจหลอดเลือดสมองด้วยการฉีดสีเข้าในหลอดเลือด (Angiography) ตรวจน้ำไขสันหลัง (Lumbar puncture) และบางครั้งอาจต้องตัดชิ้นเนื้อจากสมองเพื่อการตรวจทางพยาธิวิทยา
รักษาโรคสมองได้อย่างไร?_____________________________________________
แนวทางการรักษาโรคสมอง คือ การรักษาสาเหตุ และการรักษาประคับประคองตามอาการ
การรักษาสาเหตุ เช่น การให้ยาปฏิชีวนะเมื่อโรคเกิดจากการติดเชื้อ การรักษาโรคที่เป็นสาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยง เช่น รักษาโรคหลอดเลือดสมอง โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง โรคอ้วน โรคอัลไซเมอร์ และโรคพาร์กินสัน ตามแต่ละสาเหตุ นอกจากนั้นคือ การปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต เพื่อชะลอการเสื่อมของเซลล์สมอง เช่น การกินอาหารมีประ โยชน์ 5 หมู่ให้ครบถ้วนในทุกวันโดยจำกัดปริมาณอาหารให้เหมาะสมกับการใช้พลังงานของร่างกายเพื่อป้องกันโรคอ้วนและน้ำหนักตัวเกิน การออกกำลังกายสม่ำเสมอทุกวันตามควรกับสุขภาพ การรักษาสุขภาพจิต และการรักษาสุขอนามัยพื้นฐาน (สุขบัญญัติแห่งชาติ)
การรักษาประคับประคองตามอาการ เช่น ให้ยาแก้ปวด ยาบรรเทาอาการคลื่นไส้ การทำกายภาพบำบัด กายภาพฟื้นฟูในกรณีมี อัมพฤกษ์ อัมพาต
ดูแลตนเองอย่างไร? ควรพบแพทย์เมื่อไร ?__________________________________
การดูแลตนเองที่สำคัญ คือเมื่อมีอาการดังกล่าวแล้วในหัวข้ออาการ ควรรีบพบแพทย์หรือไปโรงพยาบาลฉุกเฉินทั้งนี้ขึ้นกับความรุนแรงของอาการ
ภายหลังเมื่อทราบว่าตนเองมีโรคสมอง การดูแลตนเอง การพบแพทย์ คือ
- ปฏิบัติตามแพทย์ พยาบาลแนะนำ กินยาต่างๆที่แพทย์แนะนำให้ครบถ้วน ถูกต้อง ไม่ขาดยา
- รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน (สุขบัญญัติแห่งชาติ) เพื่อการมีสุขภาพกายและสุขภาพ จิตที่แข็งแรง
- กินอาหารมีประโยชน์ 5 หมู่ให้ครบถ้วนทุกวัน
- ออกกำลังกายทุกวันตามควรกับสุขภาพ
- ทำกายภาพบำบัด กายภาพฟื้นฟูตามแพทย์ พยาบาล นักกายภาพบำบัดแนะนำ อย่าหมดกำลังใจ
- รักษา ควบคุมโรคที่เป็นสาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยง
- พบแพทย์ตามนัดเสมอ
- รีบพบแพทย์ก่อนนัดเมื่ออาการต่างๆเลวลง หรืออาการผิดไปจากเดิม หรือเมื่อกัง วลในอาการ
ป้องกันโรคสมองได้อย่างไร ?___________________________________________
การป้องกันโรคสมอง คือการหลีกเลี่ยงสาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยงดังกล่าวแล้วในหัวข้อ สาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยงที่หลีกเลี่ยงได้ ที่สำคัญคือ
- ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตในเรื่องการกินอาหาร ซึ่งที่ควรบริโภคอาหารคือ อาหารมีประโยชน์ 5 หมู่ กินให้ครบถ้วนในทุกวัน ในปริมาณที่เหมาะสมไม่ให้เกิด โรคอ้วนและน้ำหนักตัวเกิน ร่วมกับการออกกำลังกายสม่ำเสมอตามควรกับสุขภาพ เลิกบุหรี่/ไม่สูบบุหรี่ จำกัดการดื่มสุรา (อ่านเพิ่มเติมใน อาหารป้องกันโรคมะเร็ง)
- ป้องกัน ควบคุม และรักษาโรคที่เป็นสาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยงสำคัญต่อโรคสมอง เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง โรคหลอดเลือดแดงแข็ง โรคอ้วน และโรคมะเร็งต่างๆ
- ระมัดระวังอุบัติเหตุในชีวิตประจำวัน เช่น ใช้หมวกนิรภัยเมื่อขับขี่จักรยานยนต์ รัด เข็มขัดนิรภัยเมื่อขับรถยนต์ และสวมใส่เครื่องป้องกันศีรษะเสมอ ขึ้นกับประเภทกีฬา และการงานอาชีพ รวมทั้งการเมาไม่ขับ
- รักษาสุขอนามัยพื้นฐาน (สุขบัญญัติแห่งชาติ) เพื่อสุขภาพกายและสุขภาพจิตที่ดี ลดโอกาสติดเชื้อ และการเป็นโรคทางจิตเวช
- การตรวจสุขภาพประจำปี คัดกรองโรคที่เป็นปัจจัยเสี่ยง/สาเหตุ เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง และโรคมะเร็งซึ่งที่มีวิธีตรวจคัดกรองที่มีประสิทธิภาพ ได้แก่ โรคมะเร็งปากมดลูก โรคมะเร็งเต้านม และโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ (วิธีตรวจคัดกรองโรคมะเร็งปากมดลูก โรคมะเร็งเต้านม และโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่)
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น